经世文成百代宗,一从轲死圣无踪。龙门妙契心传后,画笔徒劳拟化工。
庐山奇秀甲天下,我今来作庐山游。卧龙庵里驻孤迹,前贤遗教空追求。
峰头瀑布泻飞练,涧里寒潭六月秋。释子不识吾儒趣,且言二教元无异。
道一缘何教有三,何独儒家能治世。长吟抱膝南阳庐,此时未展胸中奇。
三驾不顾龙不起,山河宰割谁能为。近瞻五老峰,壁立青霄里。
峰头高风满顶来,峰腰蔼蔼白云起。纵目长天不尽头,浩歌一吐英雄气。
颜渊刚且明,已私方可克。曾氏极弘毅,战兢终易箦。
中庸首谨独,屋漏无愧慝。集义孟子贤,浩然气充塞。
降自汉唐下,谁能践斯域。河洛程氏兴,焕开千载惑。
大哉敬义功,外方并内直。致知务穷理,为我开阃阈。
践履极其纯,昭然万世则。晦庵集其全,精微尽剖析。
穷理务反躬,万世立人极。我生今何迟,人亡世已隔。
因言求其心,勇猛日不息。逸驾虽难攀,驱驰紧鞭策。
鹏鹗不易并,数飞无停翼。敬义两夹持,知行互相益。
扩此天理公,去彼人欲贼。彼我皆丈夫,到头奚可择。
我来游龟峰,䇄然在青苍。欲穷此理妙,应难尽其详。
太极本无极,动静生阴阳。阴阳有变合,五行自相当。
造化自此成,阖辟乃其常。穹窿须有际,磅礴非无疆。
清泉流碧涧,奇石何高昂。水得阴之盛,周流无定方。
土本得冲气,体具柔与刚。石乃刚之质,壁立千仞强。
人皆览形色,此处诚茫茫。我从同类士,行行入其乡。
目遍心多感,理趣深且长。物物有太极,此说非荒唐。
两仪未肇判,此理已具存。动静机一施,阴阳自此分。
两仪有定位,阴阳互为根。二者既交错,五行斯絪缊。
理气妙合凝,至灵斯在人。三才从此备,中处乾与坤。
水未得所归,襄陵势逆奔。奠居本无所,民咨何日伸。
昔我夏后氏,代天心独勤。四海既为壑,平土皆吾民。
六府与三事,九功俱叙陈。仰惟参赞功,万世人所尊。
封山作州镇,会稽属南巡。后此数千载,祀事旧益新。
比来得瞻仰,遂兹秉彝真。欲勤希圣功,当寻入圣门。
人心与道心,全具于吾身。大哉精一传,无问思弥敦。
执中此其道,致用敷人文。绍迹俟来哲,此道毋昏昏。
清风满树生,恍若伯牙情。虽无钟子期,山岩人细听。
茅庵似斗宽,亦喜堪容膝。读罢更閒眠,养心宜静密。
灯火何处多,笙歌闹谁室。迷子何太欢,跋报为甚疾。
却怜山间人,幽独穷且室。读书嫌性愚,旧记多忘失。
吟诗苦才悭,不能精格律。倦卧似无聊,幸不违心术。
终日观书,圣贤在目。终日言谈,不及利禄。若使荑稗不生,何愁五谷不熟。
操存腔里心,酬应世閒事。世人不知此,只去学文字。
终日清明方是敬,一时杂扰便成昏。知行由此作基本,便是程朱入道门。
这里路长嫌担重,那边快捷实崎岖。行人不知著脚处,东跋西跋多受亏。