策马国门南,行役感时节。唧唧寒螀乱,皎皎层峦洁。
脩途遵广川,衰林夕阳灭。含情不忍语,眷旧讵忍别。
抱疴谢绂冕,寄情恋岩穴。树临越海潮,山背吴门雪。
各勉畴昔心,音书戒辽绝。傥讯幽栖子,杜关理丹诀。
颜生称为仁,荣公言有道。
屡空不获年,长饥至于老。
虽留身后名,一生亦枯槁(gǎo)。
死去何所知,称(chèn)心固为好。
客养千金躯,临化消其宝。
裸葬何必恶,人当解意表。
人称颜回是仁者,又说荣公有道心。
颜回穷困且短命,荣公挨饿至终身。
虽然留下身后名,一生憔悴甚清贫。
人死之后无所知,称心生前当自任。
短暂人生虽保养,身死荣名皆不存。
裸葬又有何不好?返归自然才是真。
颜生:即颜回,字子渊,春秋时鲁国人,是孔子最得意的弟子。称为仁:被称为仁者;以仁德而著称。《论语·雍也》:“子曰:回也,其心三月不违仁。”《孔子家语》:“回之德行著名,孔子称其仁焉。”荣公:即荣启期,春秋时隐士。有道:指荣启期能安贫自乐。
屡空:指颜回生活贫困,食用经常空乏。
枯槁:本指草木枯萎,这里指贫困憔悴。
称心:恰合心愿。固:必。
客:用人生如寄、似过客之意,代指短暂的人生。
裸葬:裸体埋葬。恶:不好。意表:言意之外的真意,即杨王孙所说的“以反吾真”的“真”。
行止千万端,谁知非与是。
是非苟(gǒu)相形,雷同共誉毁。
三季多此事,达士似不尔。
咄(duō)咄俗中愚,且当从黄绮(qǐ)。
行为举止千万种,谁是谁非无人晓。
是非如果相比较,毁誉皆同坏与好。
夏商周未多此事,贤士不曾随风倒。
世俗愚者莫惊叹,且隐商山随四皓。
行止:行为举止。端:种,类。
苟:如果。相形:互相比较。雷同:人云亦云,相同。毁誉:诋毁与称誉。
三季:指夏商周三代的末期。达士:贤达之人。尔:那样。
咄咄:惊怪声。俗中愚:世俗中的愚蠢者。黄绮:夏黄公与绮里,代指“商山四皓”。
岩岩显朝市,帝者慎用才。
何以废共鲧(gǔn),重华为之来。
仲父献诚言,姜公乃见猜;
临没告饥渴,当复何及哉!
大臣显赫在朝廷,君主用人当慎重。
共工与鲸被废弃,帝舜所为除奸凶。
管仲临终肺腑语,桓公到底没听从。
桓公临死困饥渴,心中后悔有何用!
岩岩:本形容高峻的样子,这里代指显赫的大臣。显朝市:显赫于朝廷之中。
废共鲧:指帝尧的臣子共工与鲧,因不贤而被废弃处置。
道丧向千载,人人惜其情。
有酒不肯饮,但顾世间名。
所以贵我身,岂不在一生?
一生复能几,倏(shū)如流电惊。
鼎鼎百年内,持此欲何成!
儒道衰微近千载,人人自私吝其情。
有酒居然不肯饮,只顾世俗虚浮名。
所以珍贵我自身,难道不是为此生?
一生又能有多久,快似闪电令心惊。
忙碌一生为名利,如此怎能有所成!
道丧:道德沦丧。道指做人的道理,向:将近。惜其情:吝惜陶渊明的感情,即只顾个人私欲。
世间名:指世俗间的虚名。
复能几:又能有多久。几,几何,几多时。倏:迅速,极快。
鼎鼎:扰扰攘攘的样子,形容为名利而奔走忙碌之态。此:指“世间名”。
荒草何茫茫,白杨亦萧萧。
严霜九月中,送我出远郊。
四面无人居,高坟正嶕峣。
马为仰天鸣,风为自萧条。
幽室一已闭,千年不复朝(zhāo)。
千年不复朝,贤达无奈何。
向来相送人,各自还其家。
亲戚(qī)或余悲,他人亦已歌。
死去何所道,托体同山阿。
茫茫荒野草枯黄,萧瑟秋风抖白杨。
已是寒霜九月中。亲人送我远郊葬。四面无人居,高坟正嶣峣。四周寂寞无人烟,坟墓高高甚凄凉。
马为仰天长悲鸣,风为萧瑟作哀响。
墓穴已闭成幽暗,永远不能见曙光。
永远不能见曙光,贤达同样此下场。
刚才送葬那些人,各自还家入其房。
亲戚或许还悲哀,他人早忘已欢唱。
死去还有何话讲,寄托此身在山冈。
何:何其,多么。茫茫:无边无际的样子。萧萧:风吹树木声。
严霜:寒霜,浓霜。送我出远郊:指出殡送葬。四面无人居,高坟正嶣(jiāo)峣(yáo)。无人居:指荒无人烟。嶣峣:高耸的样子。
马:指拉灵枢丧车的马。
幽室:指墓穴。朝:早晨,天亮。
贤达:古时指有道德学问的人。无奈何:无可奈何,没有办法。指皆不免此运。
向:先时,刚才。各自还其家:《文选》作“各已归其家”,兹从逯本。
已歌:已经在欢快地歌了。是说人们早已忘了死者,不再有悲哀。
何所道:还有什么可说的呢。托体:寄身。山阿:山陵。
死去何所道,托体同山阿(ē)。
新绿成荫,啼鹃声里,恰好花繁似锦。折向吟窗赏玩。
娇妒榴裙,艳过珊枕。念韶光易晚,恐春去、顿添新恨。
属东君、护惜芳华,莫使雨风摧损。
开遍枝头浓润,一片丹霞,又记鹤林仙境。烂漫千房挹露,宫烛凝光,晓阳留影。
愿朱颜久驻,占年年、三春好景。更朝来、掩映晶帘,暗助玉台新咏。