秦王扫六合,虎视何雄哉!
挥剑决浮云,诸侯尽西来。
明断自天启,大略驾群才。
收兵铸金人,函谷正东开。
铭功会(kuài)稽(jī)岭,骋(chěng)望琅(láng)琊(yá)台。
刑徒七十万,起土骊山隈(wēi)。
尚采不死药,茫然使心哀。
连弩(nǔ)射海鱼,长鲸正崔嵬(wéi)。
额鼻象五岳,扬波喷云雷。
鬐(qí)鬣(liè)蔽青天,何由睹蓬莱?
徐巿载秦女,楼船几时回?
但见三泉下,金棺葬寒灰。
秦王嬴政以虎视龙卷之威势,扫荡、统一了战乱的中原六国。
天子之剑一挥舞,漫天浮云消逝,各国的富贵诸侯尽数迁徙到咸阳。
所谓大命天与,宏图大略驾御群雄。
天下兵器铸为十二金人,函谷关的大门向东面大开,国内太平。
会稽岭刻石记下丰功伟绩,驰骋琅琊台了望大海,何处是仙岛蓬莱?
用了七十万刑徒在骊山下修建陵墓,劳民伤财!
盼望着神仙赐长生不老之药来,徒然心哀!
派大海船入海,用连发的弓箭射杀山一样大的鲸鱼,是为了清除所谓的妖怪。
哦,那鲸鱼多么大啊,额头就有山丘大,呼吸时扬起的波浪势如云声如雷。
鱼刺一张开,青天看不见,有他们在海里,怎能到蓬莱?
徐芾用楼船载三千童男童女去寻仙药,至今没有回来!
看看骊山脚下的深土里,金棺盛的只是秦始皇冰冷的骨灰。
铸:把金属熔化后倒在模子里制成器物。
会稽:中国古代郡名,位于长江下游江南一带。会稽之地旧属百越支下的于越,于公元前222年设郡(秦朝置)。
隈:山水等弯曲的地方。
崔嵬:高大貌。
鬐鬣:鱼脊和鱼颌上的羽状部分。
天作云与雷,霈(pèi)然德泽开。
东风日本至,白雉(zhì)越裳来。
独弃长沙国,三年未许回。
何时入宣室,更问洛阳才。
天上雷鸣电闪,风起云涌,原来是皇上春霖密布,皇恩大开。
东至日本,南到曾经贡献白羽雉鸡的越南都享受到这次皇恩。
可是我却像汉朝的贾谊,流放在南方,已经三年了,还不赦回。
什么时候再把我招入皇宫,问我天下大计,让我能够施展才华呢?
霈然:雨盛的样子。
白雉:白色羽毛的野鸡。古时以为瑞鸟。
长沙:用西汉贾谊典故。贾谊曾被贬长沙三年。
宣室:也是用贾谊典。宣室是未央宫的正殿,贾谊遭贬后,汉文帝在宣室祭神后接见了他。
巫山夹青天,巴水流若兹。
巴水忽可尽,青天无到时。
三朝上黄牛,三暮行太迟。
三朝又三暮,不觉鬓成丝。
巴水穿过巫山,巫山夹着青天。
巴水忽然像是到了尽头,而青天依然夹在上面。
三个早晨行在黄牛峡,三个晚上还在黄牛峡打转。
这样的三天三夜出不了黄牛峡。怎能不使人愁得两鬓斑斑?
扬帆借天风,水驿苦不缓。
平明及西塞,已先投沙伴。
回峦引群峰,横蹙(cù)楚山断。
砯(pīng)冲万壑(hè)会,震沓(tà)百川满。
龙怪潜溟波,俟时救炎旱。
我行望雷雨,安得沾枯散。
鸟去天路长,人愁春光短。
空将泽畔吟,寄尔江南管。
扬帆之船借天风航行,最好慢点到达下一个水驿,能拖多迟拖多迟。
天刚刚亮到达西塞山,已比同是流放的伙伴先到。
两岸群峰回峦,楚山横蹙断裂。
水流冲击万条深壑,响声如雷,百川汹涌,波浪滔天。
龙怪潜伏于溟波,等待时机来救炎旱之灾。
我们久盼雷鸣雨落,好滋润干枯的心田。
此一去,鸟都埋怨天路悠长,我更忧愁春光短暂。
我且模仿屈原的泽畔吟,寄给你用江南管弦配配乐,看好不好吟唱。
投沙伴:指汉政治家、文学家贾谊。投:抛弃。沙:长沙。贾谊被权贵排挤滴贬到长沙,他曾作赋吊念屈原。在此借喻裴隐。
砯:水击山岩声也。
泽畔吟:《楚辞.渔父》:“屈原既放游于江潭,行吟泽畔,颜色憔悴,形容枯槁。”后常把谪官失意时所写的作品称为“泽畔吟”。
见说蚕丛路,崎岖不易行。
山从人面起,云傍马头生。
芳树笼秦栈,春流绕蜀城。
升沉应已定,不必问君平。
听说从这里去蜀国的道路,崎岖艰险自来就不易通行。
山崖从人的脸旁突兀而起,云气依傍着马头上升翻腾。
花树笼罩从秦入川的栈道,春江碧水绕流蜀地的都城。
你的进退升沉都命中已定,用不着去询问善卜的君平。
白道向姑熟,洪亭临道傍(bàng)。
前有昔(xī)时井,下有五丈床。
樵女洗素足,行人歇金装。
西望白鹭洲,芦花似朝霜。
送君此时去,回首泪成行。
笔直的大道通往扬州,大道的旁边坐落一个高大的长亭。
亭的前方有一口古井,亭下还有五丈长的石头坐床。
砍柴的女孩可以在井边洗洁白的双脚,行人们可以在石床上歇闲歇闲。
西边的白鹭洲头,芦花摇曳犹如一片一片的白霜。
此时此地送你离去,你再三回首,泪流满裳。
白道:大路也。人行迹多,草不能生,遥望白色,故曰白道。唐诗多用之,郑谷“白道晓霜迷”,韦庄“白道向村斜”,是也。
床:井栏也。
水色南天远,舟行若在虚。
迁人发佳兴,吾子访闲居。
日落看归鸟,潭澄羡跃鱼。
圣朝思贾谊,应降紫泥书。
南天水色遥远,舟行若在虚空。
好不容易贬谪人也发佳兴,竟然亲自来访我闲居。
日落时分愁看归鸟回巢,潭水澄清,喜观鱼儿跃水。
圣朝皇上一定会念思才华横溢的贾谊,应该不久就会降下紫泥书请你回去。
紫泥:用之以封玺书。
君即颍(yǐng)水荀(xún),何惭许郡(jùn)宾。
相逢太史奏,应是聚宝人。
玉隐且在石,兰枯还见春。
俄(é)成万里别,立德贵清真。
君即如汉时颍川之荀淑,与许郡陈寔相比又有何惭呢!
你我相逢于此,定有太史奏称有贤人相聚。
玉虽隐身仍从石中可见,兰花枯谢还会再见到春天。
须臾之间你我将分手远别,望君树立明德以朴素淡泊为贵。
六即:《唐诗类苑》作“轩昂”。王琦按:“六”字,疑是草书“君”字之讹。颍水:淮河最大支流,自河南流入安徽西北部入淮河。颍水荀:谓荀淑。淑字季和,东汉颍川颍阴人,安帝时征拜郎中,再迁为当途长。许郡宾:谓陈寔。陈寔字仲弓,东汉颍川许人。曾为闻喜长,再迁太丘长。年八十四而卒于家。事见《后汉书》传。此亦以陈寔喻荀七。
俄:不久,旋即。立德:树立德业。清真:纯洁质朴,朴素淡泊。
汉家兵马乘北风,鼓行而西破犬戎(róng)。
尔随汉将出门去,剪虏(lǔ)若草收奇功。
君王按剑望边色,旄(máo)头已落胡天空。
匈奴系颈数应尽,明年应入蒲萄宫。
我大唐兵马乘北风出征,军鼓壮行色,向西击破万恶的侵略者。
你跟随大将军出门去,杀虏就如挥镰刀割草,一定会立下奇功。
君王在宫中按剑,神情肃穆了解边情,敌军的命星已坠落下胡疆上空。
匈奴侵略者的命数已尽,系颈投降吧!明年你就能驱马入宫报捷。
而:一作“向”。
尔随汉将:一作“尔挥长剑”。
色:一作“邑”。
应:一作“驱”。
朝廷养公公养儿,儿为心腹股肱谁?当时意气各相许,儿
不负公公负主。
养儿至死心不易,宁不为儿不为贼。
君不见入朝告变,归杀身此儿非养。
宁非真养儿,身死名不腐,惟有真儿心独苦。